Krótki przewodnik po whisky

Od czego zacząć?

Whisky bywa klasyfikowana na wiele sposobów. Począwszy od regionu produkcji, lat spędzonych w beczce, rodzaju beczki, słodu, smaku lub zapachu. Można jeszcze wymieniać i wymieniać. Najlepiej jest jednak zacząć od najprostszych spraw – czyli: skąd whisky pochodzi? Głównie od tego zależy smak. Reszta wiedzy przyjdzie z czasem i doświadczeniem.

Skąd pochodzi whisky?

ISLANDS
Smak: dymny i morski

Islands to regiony surowe, wiecznie smagane wiatrem oraz jałowe. Wyspy zazwyczaj produkują whisky z silnym aromatem torfowym, połączonym z wodą morską oraz wodorostami. Czuć w nich również sól, która przenika z morza do beczek w trakcie leżakowania. Typowe whisky: Highland Park, Talisker, Tobermory

---

SPEYSIDE
Smak: owocowy i aromatyczny

Ponad połowa gorzelni w Szkocji znajduje się w tym regionie. Speyside to kraina bujna i żyzna dzięki rzece Spey. W produkowanej tu whisky wyraźnie wybijają się aromaty miodu, wanilii i świeżych owoców (jabłek, gruszek). Typowe whisky: Cardhu, Cragganmore, Knockando

---

HIGHLANDS
Smak: wytrawny i nasycony

To jeden z najbardziej malowniczych regionów w Szkocji. Kraina skalistych szczytów i wrzosowisk. Whisky często mają zbalansowany charakter. Smaki wrzosowe i nieco dymne pochodzą z północy a słodko-kwiatowe z południa regionu. Typowe whisky: Clynelish, Dalwhinnie, Royal Lochnagar

---

LOWLANDS
Smak: lekki i kwiatowy

Region Lowlands charakteryzują rozległe pola, które idealnie nadają się do uprawy zboża na whisky. Łagodny krajobraz przenosi się do whisky, które wydają się być lżejsze w kolorze i smaku, niż te z Highlands. Whisky destylowane tutaj są zazwyczaj świeże, lekkie i pachnące kwiatami. Ich charakter bywa porównywany z whisky irlandzką. Typowe whisky: Abelour, Ardmore, Glenkinchie

---

CAMPBELTOWN
Smak: torfowy i aromatyczny

Kiedyś znany jako światowa stolica whisky – dziś bardzo mały region na półwyspie Kintyre. Nazwę nadało mu największe miasto – Cambeltown. Z legendarnej liczby 28 destylarni, obecnie działa tam trzy. Whisky charakteryzuje łączeniem charakteru Lowlands oraz Islands. Występują tu aromaty torfu, jodu i soli morskiej wymieszane z owocami i przyprawami.

Typowe whisky: Kilkerran, Springbank, Glen Scotia

---

ISLAY
Smak: morski i mocno torfowy

Islay to wyspa o szczególnym charakterze. Dlatego też wydziela się ją z całego regionu Islands. Whisky z Islay charakteryzuje się aromatem złożonym z dymu, torfu, wodorostów, jodu i soli morskiej. Region ten to najbardziej wymagające dla smakoszy whisky, które jedni uwielbiają a pozostali nie znoszą. Typowe whisky: Lagavulin, Ardbeg, Bowmore

Jak smakuje whisky?

Jeśli stawiamy pierwsze kroki w tej dziedzinie, warto zdecydować się na zakup 2 lub 3 butelek ze skrajnych biegunów. Tak najłatwiej będzie zauważyć różnicę w smakach. Przykładowe zestawienie to Highland Park – Royal Lohnagar – Knockando. Nie jest też tak, jak często sądzą początkujący, że whisky mająca wyczuwalne w smaku jabłka będzie smakować podobnie do soku z Horteksu. To przede wszystkim wysokoprocentowy alkohol, więc jabłka pojawią się na dużo dalszym planie. Warto o tych niuansach pamiętać, kiedy zdecydujemy się na pierwszą próbę.

Poniższa mapa daje przybliżony pogląd na smak danej whisky. Nie zawsze jest tak, że butelka z kategorii „dymne” będzie smakować tylko torfem, wodorostami i jodyną. Aromaty mieszają się i przenikają. Nawet kolejne roczniki tej samej whisky mogą smakować nieco inaczej. Tutaj prawie wszystko jest względne.

Jak powstaje whisky?

Przepis na whisky jest bardzo prosty i powszechnie znany. Przy odrobinie wysiłku można nawet samodzielnie destylować własną whisky. Osobną kwestią będą oczywiście detale związane z przygotowaniem i przechowywaniem jej w odpowiednich warunkach. Destylarnie różnią sie między sobą metodą suszenia słodu, robienia zacieru i leżakowania. Na cały proces składa się wiele elementów, które każda gorzelnia stara się robić na własny sposób. Ogólne zasady są jednak powszechnie dostępne.

Składniki:

Przygotowanie:

Jak dojrzewa whisky?

W Szkocji alkohol można nazwać whisky tylko jeśli przeleżał 3 lata w beczce (Immature Spirits Act z 1915 roku). W USA jest to 2 lata. Do beczek wlewa się bezbarwny, świeżo wyprodukowany spirytus. Swojej barwy whisky nabiera w procesie leżakowania. Zanim do beczek trafi whisky są one wcześniej używane do leżakowania bourbona lub sherry. Rzadziej używa się beczek po porto lub innych winach. Drewno absorbuje osady winne, które później przechodzą do dojrzewającej whisky i stają się częścią jej smaku. Przed pierwszym użyciem beczkę hartuje się poprzez wypalanie jej wnętrza.

Mimo, że proces leżakowania trwa co najmniej 3 lata, dobry smak uzyskuje się dopiero po co najmniej 10 latach. Nie jest jednak zasadą, że im starsza whisky tym lepsza. Po 20-21 latach leżakowania zaczyna się proces kwaśnienia destylatu, który istotnie wpływa na smak. Dodatkowym elementem wpływającym na smak whisky jest tak zwane „finiszowanie” (ang. finish), czyli ostatni etap leżakowania. Whisky najczęściej leżakuje w beczkach dębowych, jednak niektóre na okres kilku lat przelewa się do beczek po sherry, porto lub maderze. Pozostałości tych trunków pozwalają whisky nabrać odmiennego aromatu, smaku oraz koloru. Ten zabieg pozwala uzyskiwać nowe, często zaskakujące, kompozycje smakowe.

Ile lat ma whisky?

Wiek to jedna z pierwszych informacji jakie rzucą się nam w oczy na etykiecie butelki. Brak wieku na butelce oznacza whisky minimum 3 letnią w przypadku szkockiej, lub 2 letnią dla butelek z USA. To minimum oznacza, że whisky nie będzie miała mniej lat, ale zawsze może mieć więcej. Bowmore Legend bez oznaczenia wiekowego jest tak naprawdę whisky 8 letnią.

Oznaczenie wieku whisky jest bardziej jednoznaczne dla single maltów. Ten rodzaj whisky pochodzi z jednego źródła więc 12 lat na butelce oznacza 12 lat leżakowania w destylarni. W przypadku whisky blended wiek na butelce oznacza, że najmłodsza whisky użyta w mieszance ma 12 lat. Ballantines 12 Y.O. zawiera 40 gatunków single maltów, które mogą być w rożnym wieku, ale najmłodszy z tych 40 nie będzie miał mniej niż 12 lat.

Single malt czy blended?

To pytanie stawia sobie wiele osób stawiających pierwsze kroki w świece whisky. W czym tkwi różnica?

Whisky blended to, mówiąc najprościej, mieszanka „single maltów”. Działa to na podobnej zasadzie jak mieszanie kolorów niebieskiego i żółtego aby uzyskać zielony. Whisky blended powstała głównie po to, aby utrzymać za pomocą odpowiedniego mieszania składników, podobny smak w każdej partii trunku. No i oczywiście jest tańsza w produkcji. Zawiera sporą domieszkę whisky zbożowych, tzw. „grain whisky” wyprodukowanych z pszenicy i kukurydzy, a nie tylko z jęczmienia. Popularny czerwony Johnnie Walker to efekt wymieszania około 35(!) gatunków whisky.

Whisky single malt to whisky, która jest destylowana w jednej destylarni i wytwarzana w całości z jednego rodzaju słodu, zazwyczaj jęczmiennego (choć zdarzają się także żytnie whisky single malt). Dzięki pochodzeniu z jednego źródła single malty mają bardzo charakterystyczne smaki i bardziej wyrafinowany aromat niż tzw. „blendy” Dlatego też, rzadziej miesza się je z colą lub innymi dodatkami, które przyćmiewają oryginalny smak tej whisky.

Zobacz katalog whisky